Πριν πολλά χρόνια στη Βαρσοβία, μερικοί οικοδόμοι ανακάλυψαν μια θαμμένη βαλίτσα στον κήπο ενός κατεστραμμένου σπιτιού από τα τέλη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.  

Αντί να την πετάξουν βιαστικά στα σκουπίδια, την παρέδωσαν στις τοπικές αρχές και οι δημόσιοι υπάλληλοι που την έλεγξαν, βρήκαν στο εσωτερικό της παρτιτούρες, και τα χειρόγραφα τελικά κατέληξαν στην εθνική βιβλιοθήκη της Πολωνίας όπου παρέμειναν ξεχασμένα για χρόνια. Όπως όμως αποδείχτηκε, επρόκειτο για μουσικές συνθέσεις του σπουδαίου συνθέτη Ludomir Różycki, που πριν προσπαθήσει να διαφύγει από την εμπόλεμη ζώνη, έθαψε τις συνθέσεις του στον κήπο.   

Όταν η δισέγγονη του, Ewa Wyszogrodzka, άκουσε πρόσφατα τις χαμένες μελωδίες του σπουδαίου προπάππου της, δεν κατάφερε να συγκρατήσει τα δάκρυά της. «Ακούγοντας αυτή τη μουσική, είναι σαν να γνωρίζω τον προπάππου μου για πρώτη φορά», σχολιάζει η οικονομολόγος, ενώ κάθεται φανερά συγκινημένη στο φουαγιέ του Μεγάρου στο Szczecin της βορειοδυτικής Πολωνίας, μετά από το κονσέρτο που διασώθηκε από τον πόλεμο, την καταστροφή και τη γραφειοκρατία. «Και να σκεφτεί κανείς ότι αυτά τα κομμάτια θα μπορούσαν να έχουν χαθεί για πάντα».  

Ο Janusz Wawrowski, ο κορυφαίος κατά πολλούς κλασικός βιολονίστας της Πολωνίας, εργάστηκε για περισσότερο από μία δεκαετία αναδομώντας το κονσέρτο του Różycki – ένα συγκλονιστικό μουσικό έργο με νότες αισιοδοξίας που θυμίζουν τον George Gershwin και τον Erich Wolfgang Korngold. Το έργο δεν εκτελέστηκε ποτέ, όσο ο συνθέτης ήταν εν ζωή, και ανασυντέθηκε από τον επίμονο Wawrowski όταν, μετά τις βασικές παρτιτούρες, ανακάλυψε και την σύνθεση για το πιάνο σε χωριστό αρχείο.   

«Πέρασα χρόνια πειραματισμών, προσπαθώντας να φτάσω στον ήχο που πιστεύω ότι θα ήθελε ο Różycki», λέει ο κορυφαίος βιολιστής. «Το προσάρμοσα για βιολί, κάτι τεχνικά πιο περίπλοκο, καθώς αυτός ήταν περισσότερο πιανίστας», λέει ο Wawrowski. «Νιώθω ότι είναι γεμάτο ενέργεια και ζωή για την Βαρσοβία πριν τον πόλεμο και νομίζω ότι προσπαθούσε να συγκεντρώσει και να συλλάβει την θετική ενέργεια, καθώς το έγραφε στα 1944, μια πολύ σκοτεινή εποχή που οι Ναζί είχαν καταλάβει την πόλη».  

Ο Wawrowski ηχογράφησε το κονσέρτο με την Βασιλική Φιλαρμονική Ορχήστρα του Λονδίνου, υπό την διεύθυνση του Πολωνού μαέστρου Grzegorz Nowak. Και οι δύο άνδρες ελπίζουν το έργο να επικοινωνήσει τον Różycki σε ένα μεγαλύτερο κοινό, ανεβάζοντάς τον δίκαια στο ύψος των Mieczysław Karłowicz, Grzegorz Fitelberg και Karol Szymanowski.  

Ο Piotr Urbański, μουσικολόγος στο πανεπιστήμιο του Poznan λέει πως ο Różycki είναι από τους πιο σημαντικούς συνθέτες του πρώτου μισού του 20ου αιώνα. «Όμως είναι άγνωστος στους περισσότερους Πολωνούς. Ας ελπίσουμε ότι τώρα αυτό θα αλλάξει». Επιστήθιος φίλος του Richard Strauss και του Giacomo Puccini, ο Różycki γνώρισε διεθνή αναγνώριση πριν τον πόλεμο και πέθανε το 1953 σε ηλικία 70 ετών. Η δισέγγονή του λέει πως οι ιστορίες για αυτόν στην οικογένεια είναι λίγες, καθώς η προγιαγιά της ξαναπαντρεύτηκε. «Ωστόσο τη θυμάμαι να μου λέει ότι είχε ανακριθεί από την Γκεστάπο». Τον πίεσαν να υπογράψει μια δήλωση που έδιναν στους κατοίκους, με την οποία θα επιβεβαίωνε την «συγκατάθεσή» του για την κατοχή της περιοχής από τους Ναζί. Ο Różycki αρνήθηκε και υποχρεώθηκε να διαφύγει.  

Στο πρόσφατο κονσέρτο, υπό τον μαέστρο Norbert Twórczyński, ακούστηκε και η Pieta του συνθέτη, ένα έργο που είχε ολοκληρώσει το 1942 αλλά το χειρόγραφό της χάθηκε λίγο αργότερα. «Το θυμόταν όλο και μετά τον πόλεμο κατάφερε να το ξαναγράψει με την βοήθεια φίλων μουσικών», λέει ο Wawrowski, που πιστεύει ότι εκατοντάδες ακόμα ξεχασμένα έργα κρύβονται και περιμένουν να ανακαλυφθούν στα πολωνικά αρχεία.

*Διαβάσαμε την είδηση στο  www.lifo.gr