Γράφει η Μαριάμ Πολυγένη

Για να λειτουργήσει λένε μια κοινωνία, μια μικρή ή μεγαλύτερη ομάδα ανθρώπων αλλά κι οτιδήποτε σ’ αυτή τη ζωή, χρειάζονται κανόνες. Κανόνες που ορίζουν τους τρόπους μας, τις συμπεριφορές μας, ακόμη και την ηθική μας

Είναι πολλές οι φορές που έχω αναρωτηθεί πως θα ήταν η ζωή μου αν δε χρειαζόταν ν’ ακολουθήσω κανέναν κανόνα. Αν οι κανόνες και οι κυρώσεις παραβάσεως τους, δε με «τιμωρούσαν» για τίποτα απ’ όλα αυτά που επιθυμώ ή πρόκειται να κάνω.  Αλήθεια, ποια θα ήταν τότε η συμπεριφορά μου; Αυτή δε θα έδειχνε ποια πραγματικά είμαι; Αυτή που θα έκανε ό,τι ακριβώς θέλει, ξέροντας πως δε θ’ αντιμετωπίσω ποτέ κάποια συνέπεια, παρά μόνο εκείνη των πράξεων μου και μόνο…

Χρειάζονται οι  κανόνες στη ζωή μας  ή τους έχουμε ανάγκη για να μας περιορίζουν και να μη φανεί ποτέ αυτό που πραγματικά θα θέλαμε να κάνουμε στον άλλον ή και σ’ εμάς τους ίδιους;  Αν δεν έχουμε ως πρόθεση να πληγώσουμε ποτέ τον άλλον ή να του συμπεριφερθούμε άσχημα, χρειάζεται κάποιος κανόνας που να μας το υπενθυμίζει; Δε θα προσπαθούσαμε γι’ αυτό ούτως ή άλλως;

Πολλά τα ερωτήματα αλλά τα θέτω συνεχώς και στον εαυτό μου.  Στη χώρα μας πολλοί είναι οι κανόνες που καταπατούνται ή παύουν να ισχύουν για εμάς «έτσι, επειδή είμαστε Ελληνάρες και μπορούμε». Δες γύρω σου… Ψάχνουμε να λουφάρουμε συνεχώς, αναζητούμε το εύκολο κέρδος και στην αναζήτησή του καταπατούμε ό, τι κι όποιον βρεθεί στον δρόμο μας. Αδικούμε και μας αδικούν συνεχώς. Κυριαρχεί η αυθαιρεσία, η αναισθησία και η κακία. Ούτε να το φανταστώ δε θέλω πως θα ήμασταν αν κανένας από τους νόμους  (ναι αυτούς που σε κάποιους δεν τηρούνται κιόλας ) και τους κανόνες , δεν υπήρχε.

Θα πάρκαρες μπροστά από τη ράμπα των ΑΜΕΑ το αυτοκίνητό σου αν δεν υπήρχε το τσουχτερό πρόστιμο; Θα οδηγούσες με το αυτοκίνητό σου μετά από μια φιάλη ουίσκι; Θα χτυπούσες εκείνον τον συνάδελφο στη δουλειά που πολύ «στη δίνει»; Θα είχες άλλες 10 γκόμενες ή γκόμενους στον γάμο σου αν δεν αντιμετώπιζες τις κοινωνικές κυρώσεις για τη μοιχεία; Αν ναι, προβληματίσου, γιατί η ηθική και η ακεραιότητα δεν έχουν ανάγκη από κανόνες…

Μη μου απαντήσεις πως η ηθική και η ακεραιότητα διδάσκονται ή μεταφέρονται στους ανθρώπους. Αν μπορούσες να διδάξεις την ηθική με κανόνες, θα έπαυε να είναι ηθική. Άσε που κάτι μου λέει πως και στις πιο υποανάπτυκτες χώρες να βρεθώ, θα τη συναντήσω.  Οπότε δεν στέκει το επιχείρημά σου. Μπορεί σε κάποια άλλη χώρα να είναι νόμιμο να έχεις 10 συζύγους, αλλά ο έρωτας θα παραμένει ίδιος και η ηθική ίδια. Αν ερωτευτεί μια (άντε σου βάζω δύο) από αυτές, δε θα θέλει να περνά το χρόνο του μακριά από εκείνες.

Κι αν κανένας νόμος δε σου δίδαξε τι σημαίνει να τη φέρνεις πισώπλατα σε κάποιον, δε σημαίνει και πως δεν σε ελέγχει η ίδια σου η συνείδηση γι’ αυτό που έκανες. Δεν υπάρχουν κανόνες για τις ωραίες συμπεριφορές, απλά ωραίες ή άσχημες συμπεριφορές. Και ναι, ίσως εδώ αλλάζει ο τρόπος που αξιολογεί ο καθένας το ωραίο και το άσχημο, αλλά αν μια πράξη μας οδηγεί στο να στεναχωρεί ή να αδικεί τον άλλον, πως μπορείς να τη βαπτίσεις δίκαιη;

Στο δίκαιο, τα στόματα σφραγίζουν. Ακόμη κι αν σε στεναχωρεί το αποτέλεσμα, δεν μπορείς ν’ αντικρούσεις τη δίκαιη λύση, τη σωστή κουβέντα και την  πράξη που υποκινεί η ηθική. Είναι αξίες με την ίδια αξιολόγηση στον κόσμο όλο. Δεν καθιστούν οι κανόνες έναν κακό χαρακτήρα καλό, απλά τον περιορίζουν κι εγώ πολύ θα ήθελα να ξέρω πως θα ενεργούσε χωρίς αυτούς τους περιορισμούς που του θέτουμε.

Ναι, ίσως ο κόσμος μας ήταν ένα χάος κι εκείνοι οι λίγοι που διαθέτουν ηθική, αξίες κι ωραίες συμπεριφορές  να πλησίαζαν στην τρέλα με τις συμπεριφορές των άλλων, αλλά ό,τι ζούσαμε θα ήταν αληθινό. Αν το χάος μας αξίζει, αυτό να ζήσουμε!

Θυμάμαι έντονα τα λόγια του Ζακ Ντεριντά σε μια συνέντευξή του πριν χρόνια όπου ανέφερε «Κανόνες υπάρχουν, μα τη στιγμή της απόφασής μου ο κανόνας δεν ελέγχει, δεν υπαγορεύει τις πράξεις μου, αλλιώς αυτό που κάνω θα ήταν μια προγραμματισμένη εφαρμογή. Πιστεύω πως η αληθινή ευθύνη μιας απόφασης τελικά, είναι δυνατή μόνο όταν δεν υπάρχουν κανόνες. Όταν υπάρχουν κανόνες ξέρουμε τι πρέπει να κάνουμε, δεν υπάρχει καμία ευθύνη».

Ώρα ν’ αναλάβουμε τις ευθύνες μας λοιπόν! Όποια θέλει ο καθένας σε αυτόν τον κόσμο να κατέχει…